[Bolo]

ДОБРОВОЛЬНОЕ СООБЩЕСТВО ДЕЯТЕЛЬНОСТИ НАВИ НА ЗЕМЛЕ
LAWA TÌNEU 'OLOPONGU LENA'VI 'EM 'RRTA

КУЛЬТУРНОЕ КРЫЛО
TSEOA TSYAL


ПРИТЧА ИЗ СЕРИИ «НАВИ И ЛЮДИ»
ЦАХЕЙЛУ ДЛЯ ЧЕЛОВЕКА
‘upxare ta hapxì «Sute sì Na’vi».

Tsaheylu tuteru
Na’viru.
‘Upxareyu: Ropxìn Kxoutxon, poan tengfya Pxolo
Ralpengyu: Musungeatanitan, poan tengfya , sì Mawey, sì 'Awvetanawmian
‘upxare ta hapxì «Sute sì Na’vi».

Tsaheylu tuteru
‘Awa Na’viyä olo’mì ramey taronyu Angmakan. Lamu poanur meylan a mesawtute Maksì sì Antrew. Angmakanìl mamakto pa’lit sì peyä ikranit ulte pxìm mamunge mefot. ‘Awlie maw fìkem mesawtute sngalmä’i ätxäle sivi Angmakanur fte poanìl kivar mefot Tsaheyl sivi. Angmakanìl ke ralmun kawlì’ut fte ‘ilveyng ulte zamalmunge mefot mì olo’.

Antrew namew nivume Tsaheyl sivi fte ‘ivefu na Na’vi tsakifkeyit a mì sa’u fo rey, kivame sì tslivam ralit ayuä a teri sa’u fo parmlltxe sì oeykit a sa’u yawne lu for. Maksì namew nivume mivakto pa’lit sì ikranit fte livu po pxan frato sawtutekip, slä tìwìntxu sarmi po nì’aw tsnì nìteng na Antrew fwarmew Tsaheylut fpi sìtslam.
Mefeyä tìnew lamu Na’viru nìtxan hiyìk.
– San tawtute ke tsun tsaheyl sivi sìk, – fratute leNa’vi pamlltxe mefor, – san menga ke tsängun kivame!
– San slä moe new nivume! sìk, – mesawtute ‘almeyng fralo, – san moe tsun ‘ivefu ulte ayngal omum fya’ot a fko kin ‘ivefu.
Sutel leNa’vi ke amomum kawkemit a fo tsivun sivi hu fì’u ulte namew heykivum mesawtutet slä tsakrr feyä ayzawngìri Tsahìk zalma’u.
– San slä pehem menga alaksi lu sivi fpi mengeyä tìkan? sìk, – palmawm poe.
– San pehem zene sivi?
– San tiverkup sìk, – Tsahìk palmlltxe nìtxa’, – san fu alaksi livu fìkem sìyevi.
– San oe alaksi lu sìk, – pxiswaway palmeng Maksì, talun ke namew poan livam txopu susi.
– San txo moe txopu simvi kxitxìri, moe fìtseng ke zalma’u sìk, – nìronsem ‘almeyng Antrew.
Fpalmìl Tsahìk mefeyä aylì’uri. Tamìran nì’it, ätxäle salmi meforu pivey. Krr a mesawtute harmeyn hu sute leNa’vi sì fmarmi rivol aywayit feyä, Tsahìk kalmä ne Utral Aymokriyä ulte txana krr harmeyn tsatsenge mì sìfnu. Krr a poe talmätxaw, syalmaw Maksìru sì Antrewur ulte palmeng mefor:
– San txo menga new nivume Tsaheyl sivi, menga nì’awve zene zamivunge oer munea syulangit a lu keftue fte rilvun. Antrewìl zamalyunge Krrftangwllit, ulte Maksìl zamalyunge Pxitsngalit. Fìmewllit menga zene zamivunge vay letrraya txon. Mesa’u ‘erong tsatsenge, fäparo sìk – palmeng poe ulte walmìntxu kxayla ramit mìso, – San fìmewll zayene livu rusey ulte fìfya nì’aw ayoe tsayun srung sivi mengar. Slä fìkem menga zene sivi luke srung suteyä alahe! sìk.

– San slä pesìlam lu mesa’uru? sìk.
– San fì’ut oel mengaru ke pìlyeng. Tsatsengit pxaya aysyulangìl sì ewllìl tok ulte menga zene rivun lekina mesyulangit, spaw mengeyä tì’efut, kame mesa’ut… sìk.
– San slä moe ke tsamun vay set kivame! sìk.
– San fì’u mengeyä tìftxey lolu… Win säpi, menga zene tivìran alìm, rivikx nefä ulte tivätxaw krr a fìkem lekin layu sìk.
Mesawtute sngalmä’i hivawl tìsopìri. Lamu mefor lehrrapa fya’o kxamlä na’rìng.
– San peufpi fìmesyulang lekin lu poer? – palmawm Maksì Angmakanur, – san pehem mesa’u si?
– San oe nì’aw taronyu lu, oel ke omum fì’ut sìk, – ‘almeyng po, – san kxawm poel ngayatsop mesa’ufa naerot ulte mengaru tsal leykayu tsaheyluä tswinit...
– San fì’u txantsan liveiu…
Ayfo karmä ramne kxamlä na’rìng. Kivä fko zamene nìwin, tengkrr yarmom sì stum ke ftarmang. Melo mefo tarmul aynantangta, ‘awlo keng palulukanìl stum ke tsalme’a mefot slä mesawtutel ralmun zongtsengit äo kxayla Torukspxam. Maw tsapxeultxa mefo rarmikx ka pay a’usong a krr mefot ‘almeko pongul ayhì’angä slä tsayhì’ang lamu apxa nìtam fte meylan tsamun nìftue häpivawnu fa vul. Mì hrr tìsopä Antrew sì Maksì fparmìl teri fya’o a fa tsaw mefo tsìyevun rivun lekina mesyulangit hufwa mefol tsakrr keng stum ke zamerok mestxot tsamesyulangä. Slä ne ronsem ke’u ke zarma’ängu ulte nìteng mefo frakrr zamene tivìng nari na’rìngur talun mefor lamam fwa uo frautraltsyìp mefot parmey tìhrrapìl. Pxìm fì’u tìngay lamu.


Kaymìri mesawtute palmähem ramne. Fya’o fäpane ke lamu ftue, ‘almì’awn hìma pay fpi sìnäk. Meylanuo na’rìng ‘almì’awn, mefoeo lamu nì’aw skxe apxa.
Maw tìtsurokx sngalmä’i kivä nefä. ‘Awkx nì’aw lamam tsnì kawtu ke tsun pivähem fäpane slä mesawtute zamene rivikx.
Tsatsenge mefot sngalmä’i ‘iveko ohakxa ayikranìl. Mesawtute zamene rivun ayzongtsengit fte ‘ilvi’awn rusey. Krr a meylanìl kxayla tsengit tamok ulte mefota tìtxur halmum stum nìwotx, ‘awlo Antrewit talmaron torukìl slä poan spalmä mì zongtseng letskxe ulte toruk ke tsalmun stivä’nì poanit. Swaway fa ayfam a Maksì salmi fa tskxe toruk tswalmayon ne lahea tseng.

Nì’änsyem mesawtute zalma’u ne fäpa ramä slä ke tsarmun keng kllkxivem fa mehinam. Aysyulangìl apxay tsatsengit tamok nìngay ulte fra’ewll ke lamu teng. Sa’uri lamu ketenga ayopin sì sawlhì’, hola ayewll keng rarmikx neto ftu mesawtute sì leykarmatem ‘opinit sa’uä. Nìteng tsatsengit tamok kxayla ayutralìl hu apxa ayngrr a sa’ufa kllkxarmem fäpasìn ‘awkxä.
Mì ronsem Antrewä ke lamu kea aysäfpìl fya’ori a poan lekina syulangit tsivun ftxivey ulte pol malmunge ‘awvea syulangit a tsalme’a.
– San pefya ngal tslolam futa tsaw lekina syulang lu? sìk – palmawm Maksì.
– San kawfya. Nolew ulte pole’un oe mivunge fìsyulangit. Oel ke omum fì’ut nìngay.
– San skxawng nga längu! Nìtxan ngima fya’ori kolä oeng ulte set nga ke tsängun kawkem sivi nìronsem.
– San slä nga tut?
– San oe keng txopu sängi ftxivey… Oel fpìl futa fìsyulang zene livu keltrrtrr. Pesyulangit milvunge ngal?
– San pxel skxawng oel pìlyeng ngaru futa ke lu oeru kea tìketeng.
– San ha pesyulangit?
– San tsat sìk, – Antrewìl walmintxu ‘ewllit atan susi fa rima sanhì ayrìkhu le’iheyu.
– San pelun?
– San ke omängum! Txo tsaw ngaru ke lu yawne, ha ngeyä tìftxey si.
– San tse, oengal fpìyil futa oe lu skxawng kop sìk, – Maksìl zalmunge peyä syulangit.
Ye’rìn lalmu txon. Txo fäparo lamu txana atan ta aysyulang, ro awkx lamu tìvawm. Nìteng mesawtute ‘äpalmefu nìtxan ngeyn a palme’un hivahaw tsatsenge.
Maksìru frakrr mì ayunil larmam fwa ftxey pot narmong nantangìl, ftxey pol fwarmew zongtsengit torukta, ftxey mi karma ramä fäpane. Antrewur larmam unilmì fwa poru lamu tswin ulte pol marmakto ikranit. Rewonìri mefol tslalmam oeykit a Tsahìk palmeng teri kxitx. Nì’ul ke lamu mefor pay, kxa slalmu ukxo ulte lamu law fwa tìtätxaw klltene lamu keltsun. Ki kaymìri mesawtute zamene tivok Kelutralit Na’viyä. Nìsung meylanpxaw tswarmayon ayikran aohakx tengkrr nìsti tarmìng nari mesawtuteru a lamu luke tìhawnuo.
Tìngäzìk lamu fwa ke tsamun mefo sivalew ne haya tseng alamu mefoäo talun tsaw lamìm nìtxan. Keng leNa’via tute atsawl ke tsivun fikem sivi tengkrr ke zilvup.
Pxìm lu ayawkxìri fwa kä nefä a krr fko tsun tsive’a fya’ot sì sengit fte ‘ivärìp kinamit slä tätxaw klltene a krr fko tsun tsive’a nì’aw skxet ulte zene stiveftxaw sa’ut fteke zilvup. Krro krro fìkem längu keltsun.
– San pehem sìyi, ma Maksì?
– San täftxu telemit a fìkem sivi ko. Awve’a tute yäpìyìm tsawfa ulte muvea pum ‘ìyärìp pot nekll.
– San slä pefya muvea tute pìlyähem nekll?
– San ‘awvea tute fmìyi stivä’nì pot.
– San txo po ke tsalyun tsakem sivi, peu?
– San teri tsaw oeng ke fpivìl…
Maksìl fpalmìl futa txo kìyä po na ‘awve, lìyu nì’ul pxaya skxom por ‘ivì’awn rusey, tsatseng lamam ngäzìk frato. Slä pol kamin Antrewit nìteng talun ‘eylanur lamu muvea syulang ki tsawluke fya’oru mefeyä ke livatsu ralo.
– San na ‘awve kìyä tupe? Uvan si ko! sìk, – palmeng Maksì.
– San kehe sìk, – Antrew talmìng nari neto, na’rìngne a tsaru ke lamu tì’i’a, ne ayikran atswusayon mì saw sì ne ayswirä akeawnomum kllparo ulte nì’i’a tslalmam futa ke lamu kea tìketeng a ftxey po kìyä na ‘awve fuke. Slä txo Maksì new kivä na ‘awve, tsun kivä – san nga livu ‘awve. Oel kä’ìryärìp ngat.
Maksìl stalmeftxaw telemit ulte nìtxur nalmiä tsat. Antrew sngalmä’i kä’ivärìp ‘eylanit nekll. ‘Awa swawìri Maksìl tsalmam futa kea kllte ke lamu poäo ulte nìtxan txopu salmi, sngalmä’i zawng sivi fte peyä ‘eylanìl za’ivärìp pot ne’ìm, slä Antrew ke tsamun fìkem sivi nì’ul.
Pxiswaway woka zawng lolu asim ulte Antrewìl ‘almefu txura tìza’ärìpit slä nì’I’a tsalmun niviä utralit a tarmok ìlä fo. Pol tsalme’a ‘uot arusikx tsatseng a Maksìl tarmok. Mawkrr Antrewìl tslalmam futa peyä ‘eylan lamu mì hrrap atxan - apxa ikranìri Maksì li lamu mì aysre’. Menarimì Maksìyä Antrewìl tsalme’a txoput lekxitx. Ikranìl stum malmun’i pot mehapxine slä swirä kxawm palme’un ‘ivärìp pot nìtxukx nì’ul kxamì. Tsari ikranìl nì’it lalmonu Maksìt slä tsakem tamam fte Antrewìl za’ivärìp ‘eylanit ftu kxa ikranä a lamu reypaymì tawtuteyä.

Swirä kxll salmi Antrewur kxawm tengkrr tsleratsam futa ‘awvea tawtute ke tìyul kawtseng nì’ul ftu po. Antrew syena swawmì tsalmun hivum aysre’ta a tstu salmi asim ulte re’o ikranä salmalew ìlä fo. Poanìl stalmä’nì tsaheyluä telemit ikranä ulte nìtxur yalmìm tsat utralpxaw. Tengkrr fmeri läpivonu ikranìl za’almärìp re’ot hu txana tìtxur a stum ke fewl salmi tsautralur slä tsaw ‘almì’awn kllkxivem. Pol tsalmam futa ke tsamun nì’ul rivikx ulte nìk’ong slalmu mawey. Apxa menari ikranä sngalmä’i nivìn menarit Antrewä, Antrew tengkem salmi. Tsamenaril swiräyä tenkrr warmìntxu ftxey tìtxurit, ftxey tìsrawit, ftxey vä’a tìtslusamit a pot stalmä’nì nì’änsyem ulte Antrewìl nì’i’a tslalmam futa ke lu tswusayona ayioang alu kawng sì letxopu ki lu nì’aw ayioang a fwew syuvet. Tawtutel ke ‘amefu kea txoput fu tìve’kìt ne ikran furia peyä ‘eylan pxiswaw tarmerkup klltesìn, poanìl nì’aw ‘amefu futa ikran nìtxan namew läpivonu.
- San tswìyayon nga txo ni’aw tìying mikyun oer sìk, - mì aysìfpìl ikranur palmeng Antrew. Ioang tstu salmi menarir a narmìn Antrewit ulte fmalmi za’ivärìp re’ot. Mawkrr sì Antrew peyä menariru tstu salmi ulte zalmerok unilit a mì sa’u po tswarmayon. Ikran ralmikx nì’it ulte zawng salmi slä tsazawngìri li ke lamu nì’ul kea tìnew kxu sivi. Tsakrr Antrewìl lalmonu pot. Nìsung tsatìwem ke tsamun livu txana krr. Ke lamu nì’ul pay sì syuve. Txo ikran mi new tspivang poanìt, po tsun fikem sivi. Lamu nìhawngkrr fte fpivìl tsakrr, mesawtute zalma’u fìtseng fa mefeyä tìpe’un, mefo malmllte frakem sivi fìtìkanfpi. Lamu nìhawngkrr fte tivätxaw.
Ikranìl ‘almefu futa pot lalmonu fkol, za’almärìp re’ot ulte sleykalmu mesyalit apxa. Mawkrr po halmeyn asìm ulte nìmun sngalmä’i nivìn Antrewit. Tawtuteru lalmam fwa ikran namew piveng por ‘uot slä po ke tsamun tslivam tsat.
Antrew lamu nìtxan ngeyn ta fra’u a lalmen. Nìteng po namew niväk sì yivom. Sìfpìlo por ke lamu. Poru sngalmä’i livam fwa fra’u lu nì’aw unil letxopu a zene pxiswaway ‘ivi’a. Slä txo fì’u unil lu, po tsun sivi frakem a new luke txopu.
Antrew halmeyn sìn pewn ikranä ulte nìmun malmunge tsaheyluä telemit peyä. Ikranìl keng teykalmuvon re’ot nekll.
– San fì’u leiu unil nìngay! sìk – nì’o’ fpalmìl tawtute.
Mawkrr pol tsalme’a tokxit ‘eylanä a lamu mì reypay nìwotx slä Maksì mi lamu rusey. Tsakrr fteke tivatep fpomit Antrew talmuvon ne re’o ikranä. Pol tslarmam futa fìkem skxakep ke lìyatatsem ke’ut, slä po nìfpìl ätxäle salmi peyä mipa ‘eylanur fte tsatu srung sivi. Ikran tslalmatsam tsat. Pol nìmun teykalmuvon re’ot ulte talmung Antrewur pivähem nekll.
Pxel unilmì tawtutel zamalmunge Maksìt ioangne ulte yalmìm pot pxaw pewn ikranä fa telem a mi lamu yawnìm tokxpxaw Maksìyä ulte nìmun halmeyn sìn ikran. Antrew fmalmi ftivang reypayit atsusä’ ftu ngäng ‘eylanä na tsamun, talmuvon re’one ikranä ulte nìmun zalmerok tsaunilit a mì sa’u po tswarmayon.
Ikran kllkxalmem, ulte tswalmayon.
Unil kerä. Äo pxefo li lamu na’rìng a ftu tìkxayl tìtswayonä li ke lamam nìtxan letxopu sì teya ta ayswirä lesti a lu alaksi tspivang nìftue. Fì’u lamu rusey, hu sneyä tìrey. Fì’u lamu kelku kifkeyur ahì’i a tok tsatsengit.
Slä fko zamene win säpivi. ‘Eylan tarmerkup. Ikran tswamayon ne olo’ Na’viyä ulte ye’rìn sngalmä’i sivalew nekll. Antrew li tsamun tsive’a sutet aean. Po namew pivähem lok Kelutral fte fko tsalmun srung sivi Maksìr nìwin nì’ul. Por ke lamu ral tswayon ne tsray sawtuteyä, tsaw lamìm nìtxan. Nìsung sawtute tsun sngivä’i tivem krr a fol tsìye’a ikranit.
Ikran palmähem ne Kelutral. Sute talmul ne pxefo ulte srung salmi livonu Maksìt ta telem. Antrew syalmaw Angmakanur fte tsatu ätxäle silvi Tsahìkur srung sivi ‘eylanur. Slä Angmakan ke tamok Kelutralit. ‘Awpol palmeng futa po mi tarmaron ulte talyätxaw kaymìri. Slä tsakrr mi rewon lamu.
Antrewur lamam fwa ta rewon salmalew ngaya zìsìt. Po lalmonu ikranit telemta ulte ätxäle salmi fte po tsivun pivlltxe hu Tsahìk.
Tsahìk li karmä ultxa sivi Antrewur. Poer srekrr palmeng teri fra’u a lalmen.
– San mefì’u lu tsamesyulang slä nì’awve fko zene zeykivoslu Maksìt.
– San fko tsun zeykivoslu pot slä fìkemìl kin txana krrit. Pol tolatep txana reypayit ulte pxiset po sim fizayune to awngane. Mesyulangit nga tsun mivunge, tsìyevun tiväftxu mesa’ut ne ngeyä nikre ‘okìri a ngal sìlmi fìtrr.
– San slä, ma Tsahìk, peu tsaheyluri?
– San tsaw li lu ngaru, slä keng oel ke omum fya’ot a ngari tsaw tìkangkem si. Set nì’aw ngal pe’un hemit a sivi tsawfa sìk, – poel nalmìn ‘ohakxa ikranit Antrewä.
Antrew talmul ne apxa tsngal syuvehu olo’ä, kalmä ne olo’eyktan ulte palmeng:
– San ke lu oe hapxì Na’viyä slä lu oe ‘eylan tseyä. Tivung oer yomtiving oeyä ikranur fa ngeyä smar, oeru set mi ke lu pum oeyä.
Nawma eyktan ke tsamun keng fpivìl futa ‘uo na fì’u tsun liven. Pol nalmìn sutet Na’viyä a tamok poìlä. Fo malmllte. Mawkrr eyktanìl palmeng futa Antrew tsun mivunge syuvet tsngalftu olo’ä:
– San fìtawtute tsun mivunge syuvet ikranur peyä slä mawkrr po zìyene tivìng awngaru smarit peyä.
Fkol talmìng Antrewur apxa hapxì tsnganä a swawam zamalmunge saronyul. Ikranìl yalmom tsat nìwin.
Antrewne zalma’u Angmakan a talmätxaw pxiswawam. Pol yalmem tsyokxit sìn txal tawtuteyä ulte palmeng:
– San oel ngati kameie, ma Antrew.
– San oel ngati kameie sìk, – ‘almeyng Antrew, – san oeng zene stiveftxaw Maksìt.
Maksì tamok klltet utraläo hu apxa ayrìk ‘ewlloä ayawnìm pxaw peyä ngäng. Tsahìkìl sì ‘a’awa tutel varmewng pot.
– San txo po zayoslu, hivum po ulte kawkrr ke tivätxaw fitseng sìk, - palmeng Tsahìk Antrewur krr a po zalma’u.
– San pelun?
– San po zene oeyktivìng tsat ngaru.
Maw fra’u a lalmen Antrew slalmu lepxìma frrtu olo’ä ulte keng tamaron Angmakanhu. Maksì ‘almì’awn rusey slä txana krr zamoslu. Slä fì’u lu lahea vur…
Автор: Robin Couton aka Bolo
Рисунок-иллюстрация от: Ксенобиолог и Timmy

Версия текста на древнена'вийском языке, в переводе Цама:

Скрытый текст

Mì ‘aw Na’viyä ‘olo ramey taronyu Angmakan. Poan mune ‘eylan mesutet lu, Makxsìm sì Antrey. Ketxankrr Angmakanìl molakto hu mefo pa’lit sì ikranit. 'Awkrr ‘imkrr fì’ut, mesutel sngolä’i perawm Angmakanti, fte poanìl nolume mefot ngerop Tsaheylu. Angmakan ke oamum fwa pawm, ulte molunge mefot mì ‘olo.
Antreyìl noleu nume ngerop Tsaheylut, fte er’efu ulte na Na’vi tsat kifkeyit, Na’vi rerey mì, Kame sì tslam txelet tsa’u, ayfol perlltxe ulte yerawn. Makxsìmìl neu nume makto palit sì ikranit, fte livu sweya pxan sutekip,slä soli tìwintxut, futa tengfya sì Antrey, kätse’a Tsaheylut fpi tìtslam.
Na’vil nìtxan ke pey fìfya tìneut mesuteyä.
- Tutel ke tsun ngerop Tsaheylut, - frapo polltxe mefot, - mengaru ke lu tsaheylu kìng, menga ke tsun KAME!
- Slä oeng neu nolume!..- mesute polltxe nìmun, - Oeng tsun ‘efu, slä ayngal omum pefya si pe’ut kìn ‘efu.
Slä Na’vil ke olomum futa seri, ulte nereu kätxìng si mesutet, tsakrr Tsahìk zola’u.
- Ha pehem menga si fpi fì’u? – polawm poe.
- Pe’u nìkin lu?
- Terkup, - Tsahìk polltxe, - fu fì’ur alaksi lu.
- Oe alaksi lu, - Makxsìm polltxe, taluna ke nameu lam txoputu.
- Txo oeng txopu soli kerey, - nìronsem polawm Antrey, - oeng fìtseng ke zola’u nìnìwotx.
Mìoermum Tsahìk. karmä, oarmum, pamawm pey. Mì krr a mesute tamok hu Na’vi ulte fmami rol peyä tìrol, poe tolìran ne Utral Aymokriyä, ulte nulkrr tsatseng nìkeplltxe tamok. Mì krr a poel ‘im za’u, syolaw Makxsìmit sì Antreyit, ulte polltxe:
- Txo neu nume ngerop Tsaheylut, mengal kin nìawkrr zamunge oeru mune kepxìm syulangit. Livu Antreyìl zamayunge Krrìtxuwllit, ulte Makxsìmìl - Pxìtsungwllit. Fì’ut nìkin zamunge vay trray txonit. Fì’u mewll ‘ong tsatseng – poel wamintxu apxa ‘awkxut mìso, - Mì ta’em. Mewll zamunge rusey, tsakrr ayoe tsun srung mengaru. Slä fì’ut mengal zene sivi äpmengaru!
- Slä pefya fì’ut lam?
- Fì’ut poel mengaru ke plltxe. Tsatseng txan aysyulang sì wll lu, mengal zene kivätse’a soli nìkin, spaw tirea tì’efu, KAME fì’ut…
- Slä oeng ke tsun vay set KAME!
- Fì’u mengayä tìftxey… Nìwin! – mengaru tìran alìm, kärikx – txan ‘em, ulte za’u ne’ìm mì krr.
Mesute soli alaksi mì fya’o. Lehrrap fya’o ìlä na’ring mengaru layu.
- Ha lumpe poeru fì’u nìkin syulang? – polawm Makxsìmìl Angmakanti, pehem fì’u si?
- Oe nì’aw taronyu, oe ke omum, - polawm poan, - Kxawm poe ngop ta fì’u tìpayom, ulte mengaru tsaheylu king livu..?
- Fì’u txan nìltsan livu…
Ayfo tarmìran ‘awkxne ka na’ring. Tìran nìkin nìwin, stum ke ftang, yom sì ka. mune krr ìlä menga tamul nantang, ‘awkrr mengat ‘it ke tse’a palulukanìl, slä mefo kapey äo ‘it utral spxam. Tsakrr katìran payteikll, am’eko ìlä kali’weyal, a fmami yom hapxì tokxeyä, slä fo lamu nìteng apxa, ulte fori nìftue kärikx tsawla vulìl. Nìwotx fya’o Antreyìl hu Makxsìmìl fpamìl, pefya mefo mìomum nìkin aysyulanit, tsa’ur tstxo ke tsun ‘ok si. Slä mì ronsem ke’u ke zola’u, tsa’ur tìkin frakrr katse’a fratseng, ‘awkrr lam, ‘ìm fra’u wll sì utral pey hrrap. Pxìm fì’ut tìngayìl lamu.
Mìhasey, ne krr eo txon, mefol polähem ne tìäot ‘awkxä. Tìran mì’em lamu nìkeftue, payit lamu nì’ul nì’it. Na’ring ne’im lolu, sngolä’i lawa skxe, apxa skxe. Fì’u ‘im kä mì’em ‘awkx. Mesute poley, ulte sngolä’i kä’em. ‘Awkx nì’aw ta nari ke katìran, skusa’a hapxì lu: king ska’a kll, tei seng, keteya seng, slä nìkin kä mì’em.
Fìtseng mefot sngolä’i er‘eko yompusey ayikranìl. Nìkin lu mì king ska’a kll, tamìn mì tokrr. Sìtur ‘it set lu, kolä fìvay nì’em, tsakrr Antreyit stum ke ‘eko Torukìl, slä poan katswolayon mì ‘it keteya tseng, ulte Toruk poanit mì fìvay ke tsun niä, slä Makxsìm, fpole’ mìäo tskxe ramikx tìeltu si ioangä.
Mìhasey mesutel mìtolìran ‘em ‘em hapxìt ‘awkxä, ke tsun mìsìrey kllkxem ìlä kinamìl. Aysyulan fìtseng mìtìngay txan. Teng wll ke lamu. ‘Awll mìsìrey larmate kala, slä lawll karikx ta ‘awtseng mì la, kärikx mìso. ‘Awll ‘it ayutral, niä ngrrìl mì skxet, kop mìteya soli tìtxan. Mì ronsem Antrey slolukrr ke lu ke ‘aw tìfpìl, pefya ftxey nìkin syulan, ulte poanìl noliä nì’awve fkot, ulte nìyawn molunge fì’u mì tsngal.
- Pefya ngal olomum, futa fì’u tsat, pefya fì’ut, Krrìtxuwll? – polawm Makxsìm.
- Kawfya. noliä, ulte fra’u. Oe ke omum. Slä neu fì’ut, ulte fra’u!
- Skxawng nga lu, fìkem nulkrr tolìran, ulte ke tsun soli ‘awfì’u nìronsem.
- Ulte ngari?
- Oe txopu mìsìrey ftxey. Kxawm fì’u pefya ‘awtapxay, fì’ut Pxìtsungwll. Oe pefya mivunge?
- Pxel skxawng perlltxe, fwa oeru ke nì’awtapxay pefya. Munge .
- Ha peu?
- Ha fì’u – Antreyìl wolintxu wllit hu ‘ìheylu wlltsyal, atan suseri rima atan ‘it hapxì.
- Pelun?
- Ngaru tìketeng lu? Ftxey äpoe!
- Livu fperìl, fwa oe skxawng kop. Makxsìm molunge syulan, mì peyä tsngal.
tsa krr txon lolu, ulte txo ‘em ‘emhapxì nì’ìt atan ta aywll lamu, slä ‘em ‘awkx – teya txon. Tsa’ur sìtur ke lamu ulte mesute holahaw fìtseng.
Mì unìl Makxsìm frakrr kolame, fwa poan terul ta nantang, ulte kääo ta toruk, fu vay set kä’em ‘awkxit. Antrey kolame, fwa poan tsaheylu king lu, ulte poanìl tswayon ikranit.
Fìkrr a mefo txen soli, ulte tslolam, pelun Tsahìk polltxe terkupit. Pay meforu ke lamu, ftxì ke tsun rikx, ulte nìtam ‘aw tìtse’a mìäo, fte tslam – kääone kekxawm! Slä txonhu nìkin livu mì Kelutrel. Tsa’ur fratseng kerìm leneuyom ayikranìl, nìtìkawng nerìn ‘it kehusawnu mesutet, kllkxem ‘em ‘it tei syulanhu. Tìkeftue tìäoyä lamu mì tsat, fì’ut vay nì’awve ‘it teit kehem ke vayzaä’rìp kinamìl, neriä ta’em. Ulte kä mìäo klltokx ke tung, tsatseng mìsìrey tsawl Na’vi ke tsung livu ke mìäo tswayon. Fìfya pxìm leru ‘em ayawkx – kolä’em tsun, talun tsere’a peseng niä ulte tìng kinam, slä mìäo – ngaru eo menari nì’aw tskxe, ulte nìkin nìwotx seri mìefu, nìawkrr fì’u kekxawm.
- Pehem siyi, Makxsìm?
- Livu fìkem, oeng yìm iveh k’nivi s’di tsngalä, ulte ‘awpo oengkip layu fì’u merunge ta’em, ulte mìäo seri lapo la’u kesngä’i hapxìt.
- Slä fìfya äo seri nìmun?
- nì’awve fmeri poan niä.
- Txo ke hasey?
- Livu teri fì’u ke fpìl. – Makxsìmìl fpolìl, futa txo poan layu kä mìäo nì’awve, poan tìsun nì’ul layu, talun fì’u hapxì lamam aswey keftue. Slä, poan fpamìl, Antrey tengfya nìkin – poanur nìmun syulan, ke poanhu ke’u ke hasey.
- Pesu nì’awve livu? ‘aw uvan sivi!
- Ke. – Antrey tsole’a mìso, alìm na’ringur, tswusayon mì taw ayikranur sì ‘aw nìkeomum ayswirä, ulte tslolam, fwa keu ‘aw ral, pesu nì’awve layu, slä Makxsìn nereu nì’awve layu, tsakrr tìran livu. – Ngari livu. Oe munge layu.
fmoletok tìtxur tilä, Makxsìm nìtxur molunge tsngalit, ulte Antrey lamu poanit kewin äo seri mìäo. Mì ‘awkrr Makxsìm tslolam, fwa kllte äo mehinam ke lu, ulte nìtxur txopu soli, rawke soli, fte poanit mì’ìm za’ärìp. Slä Antreyìl set ke tsamung pot za’ärìp, ulte Makxsìm äorikx nì’ul mìso.
Mì’awkrr nìlok soli letxopu zawng, ulte Antreyìl ol’efu nìtxur tì’ärìpit, stum tsun humunge utralit. Mì leìlä ‘itkrr poan tsole’a, pefya taäo, fìtseng Makxsìm, fì’ut räpikx ulte lolam ikranit, mì peyä palutskxe lamu Antreyä 'eylan, ulte mì menari ‘eylanä txopu sì kawng ‘efu. Makxsìm mamunge tsngal lekerusey tìniä, ulte ikran lamu alaksi fì’ut kayomska’a mì mune hapxì, ulte fì’ur ronsem soli rikx Makxsìm nì’ul alìm mì palu. Fì’ur nì’it meyp soli tìniä. Antreyìl nìwin zola’ärìp ‘eylanit äpoe ne, ulte poan kärikx ta palu, ‘awkrr teya tokxpay ‘eylanä. Ikranìl ol’eko Antreyit, tseram, futa lapo kawtseng ke rikx, nìtxan nìtxur skola’a. Antrey stum tsolun kämìn ta pxi palutskxe, ulte ikran katìran lafya. Antreyìl noliä peyä tsaheylu kìngit, ulte kìm soli fì’u hu utral, hu a mäparmunge.
Ikranìl zola’ärìp eltu hapxìt fìtxan, futa ‘itkrr ke noliä utralit, slä fra’u kollkxem, ulte tsakrr poan amawey soli ulte sngolä’ì tse’a Antreyur. Slä Antrey – poru. Apxa nari ikraneyä warmintxu sì tìspxin, sì tireatìspxin, sì tìtxur mì’tengkrr, ulte Antrey tslolam, fwa ke lu txopua sì kawnga tswusayon ayioang, slä lu ayioang, a kätse’a wutso. Poan ke ‘efu mì poanur tìkawng ìlä keruserey ‘eylan, ke txopu, nì’aw ol’efu, pefya txura, tsyawla ioang neu kärìkx mìso. «Ngari tswerayon, txo layu stawm oe» - nìronsem polltxe poan ikranur Antrey, merunge tsaheylu kìng yìm ne utral. Ikranìl stumsutx menarit, ulte nìtxur ramrikx. Tsakrr Antreyìl solutx peyä sì ‘imol’ok peyä unìlit. Ikranìl zola’ärìp mehinamit, ulte rawke sevi, slä mì peyä rawke ke lamu hrrapit. Tsakrr Antreyìl lolonu pot. Nì’ul tsau, futa ke payhu sì tìyom nulkrr fì’u leru ke tsun – yivom poan oeng, ha yivom. Keu ke seri, äpoeng ‘em fì'u mollte, set kekrr ‘imrikx…
Ikranìl er‘efu kespe’et kämolunge eltu, ulte kollkxem ‘em ayhinam rolikx eoa syal. ‘imkrr tsakem tamok nìlok ulte sngolä’ì tseve’a ‘em Antrey. Poru läpolam, fwa poan fì’u neu plltxe, slä mì eltu ronsem «peu?» ke lamu. Ayronsem ke lamu, ulte poanur sngolä’i leram. fwa nìwotx fì’u unìl, a vay set ke ftxolang. Ha txo unìl, ulte nìwotx tsun! Ulte Antrey, munge ikranit hu ‘aw tsaheylu kìng, ulte ‘emrolikx mì ikraneyä tokx. Ikran mìsìrey äo soli eltu, fte nì’ul nìftue ‘emrikx lu. Srane – fì’u unìl.
Fa tì’em ikranä tokx, Antreyìl tsole’a tokxpayä ‘eylanä tokxit, a vay set rusey lu. Tsakrr, fteke kämunge fpom mì tìtse’a musakto ikran, poanìl ol’ampi ‘em peyä eo eltu hapxìt, tsleram, futa fì’u keu ke latem, slä fìfya lamu nì’ul nìftue mun si, ulte polawm srung. Ikran, kxawm tslolam. Antreyìl rolikx mì äpoe ayhinamit, ulte ikran rolikx äpoe, fifya kxolem ‘em kllte. Antreyìl äorolikx, molunge sngalit, ulte kayolìm fì’ut ikranä tokxur. «Fikrr lu fì’u munge ayhinamìl,» - tslolam poan, ronsem soli, pefya kenìftue seri leronsem tìsi. Na mì unìl, poanìl zola’ärìp Makxsìmit ‘em tokx ikraneyä, ulte mìyolìm poaneyä hu säyìm. Kayolìm pefya tsolun lepaytokx ayska’akìng – fätsì palutskxeyä, Rolikx ‘em tsngal, ulte molunge ikranit hu tsaheylu kìng, olev’ok unìl, pefya poan tswerayon ‘em na’ring. Ulte ikran tswolayon. Nìsngä’i molakto nìtxur mìäo, ulte Antreyä memikyun ke tsun stawm. Slä unìl kerä nì’ul, ulte äo poan set na’ring, a mìfìtseng, ta’em, set ke letxopu, teya lekawng ayioang, alaksi yom peyä menari… Fì’u rusey vitraioang, a rerey äpoe tìrey, kenìftue, kefpom, slä tìrey, leru keku apxa kifkeyur, fì’uyä mìkelku seri.
Slä nìkin makto nìwin. “eylan terkup seri. Ikranìl tswerayon mì Na’viyä Kelutrelit, ulte Antrey kenìwin kämunge tì’em. Set leram eana sutel, a tsole’a leäotswerayon ikranit ke lelam maktoyu mì peyä fya’o kemawey rolikx äpeyä ketse. Antreyìl tswerayon nì’ul nìlok mì Kelutrelit, fteke kewin hu srung.
Tsakrr ikranìl ol’ampi klltet, zatolul Na’vil ulte srolung kärikx Makxsìmit. Antreyìl sngolä’i syaw Angmakanti, fte poanìl polawm Tsahìkit srung ‘eylanur. Slä Angmakan ke läpolam – fko polltxe, fwa poan mì taron, ulte layu txon.Slä set sngä’itrr! Antrey lolam, fwa ta sngä’itrr kolä nìtxan nulkrr. Slä kärolikx ta Ikranit sngal, ulte polawm fyawintxu seri poan Tsahìkur.
Tsahìkìl äpoe tarmìran mì poanit, ulte poeru setkrr ayfko polltxe, futa lamu.
- Fì’u, fì’u aysyulan, slä nìsngä’i nìkin srung Makxsìm.
- Maksìmur srung kxawm, slä fì’u nìtxan nulkrr, poan kämunge pxan tokxpay, ulte set poan nì’ul nìlok mì pizayur, ke mì ayoeng. Slä aysylan txìng äpoeru tsun mìrikx fì’u mì eltu sìng ‘em ‘ok teri tsat, futa ngal trrer soli.
- Slä Tsahìk… ha pefya Tsaheylu?
- Fì’u ngaru set lu. Ulte mìsìrey oe ke omum, pefya fì’u mì nga lerer, tute. Ulte nì’aw nga ronsem seri, fwa nga fì’uthu setkrr tsun si. – Wolintxu mì fya’o lekeyom ikranit, polltxe poe.
Antrey tolul mì apxa tsngal ‘oloyä, ulte lolok mì ‘Oloeyktan, polltxe:
- Oe ke hapxì ngayä ‘olo, slä ‘eylan peyä. Livu oel yomtìng oeyä ikranit ayngayä wutso, vay set oe ke lu oeyä.
‘Oloeyktan, ke lamu alaksi mì fifya tìkìm tìsi. Poan tsole’a ‘em nìwotx Na’vi, ulte ayfo wolintxu poanur, fwa molltxe. Tsakrr poan kenulkrr tolìng aungia Antreyit mì aungia mllte, ulte polltxe:
- Livu fì’u tutel munge ta lenìwotx mì äpeyä ikranit, slä poanìl zene livu ‘imunge ka’awkrr äpoe taronyomit ayoeru.
Na’vi nìmllte rawke soli, ulte molunge Antreyur apxa hapxì ‘aw ioang, tsa’u setkrr molunge aytaronyul. Ikran yolom fì’u mì’awkrr. Mì Antreyur tolìran setkrr zola’u Angmakan, ulte rolikx poanur äpoe lima ‘em po’ohivi, ulte nì’itseo polltxe:
- Oel ngati kameie, Antrey…
- Oel ngati kameie, - polawm poan, - Set nìkin tìran mì Makxsìm.
Slä Makxsìm lamu kayolìm ‘aw aywll mì ‘it tseng äo utral. Tsahìkìl sì nì’ul poel Na’vi peu seri eo poanit.
- Txo poan teya rey, polltxe Tsahìk Antreyur, tsakrr poan tolìran, ha livu kätìran ulte kawkrr nì’ul fìtseng ke ‘imtìran.
- Pelun?
- Fì’u poan plltxe ngaru äpoe…
Mì tsakrr Antrey lamu pxìma frrtu mì ‘olo, ulte mìsìrey ‘awsiteng tamarom hu Angmakan. Makxsìm tsolun rey , slä nìwotx nulkrr lamu mì unìl. Tsa’u, futa poanìl polltxe – fì’u nìteya la’u upxaret…

Пояснения:
Angmakan – Анмакан (имя)
Makxsìm - Максим
Antrey - Андрей
Ketxankrr - Иногда
‘Awkrr – Однажды (и другие подобные значения)
‘imkrr - после
Tìwintxu - вид
Kätse’a - искать
Tìtslam – познание, понимание
Tìneu - желание
Kätxìng si - прогонять
Nìkin – необходимо, необходимый
Txoputu - трус
Nìronsem - разумно
Mìoermum - задумалась
Mì krr – во время (и другие подобные значения)
Nìkeplltxe - молча
‘imza’u - возвращаться
Nì’awkrr - Сначала
Kepxìm - редкий
Tìftxey - выбор
Kärikx – двигаться различными способами (лезть, идти, вылезать и др.)
Ne’im - назад
Tìpayom – зелье, питье
Kapey - пережидать
Katìran - переходить
Payteikll - болото
Katse’a – смотреть вокруг
Mìhasey – в конце концов, наконец то
Krr eo txon - вечер
Tìäo – подножие, низ
Mì’em - наверх
Nìkeftue - сложно
Kä’em – двигаться вверх (различными способами)
King ska’a kll - трещина
Tei tseng – ровное место, площадка
Keteya tseng - уступ
Yompusey, lekeyom - голодный
Mìäo - вниз
Nìtìngay - действительно
Kala – цвет
Ta’awtseng - отсюда
Tìfpìl - мысль
Tsngal – рюкзак (только для этого рассказа)
Tamìn - уворачиваться
Tokrr – последний момент
Fivay, setkrr - уже
Nì’em - высоко
Katswolayon - перепрыгнуть
‘emhapxì - вершина
‘awtapxay - особенный
Nì’awtapxay - особенно
Tìketeng - разница
Kääo - прятаться
Kääone si - спускаться
Kekxawm - невозможно
Leneuyom - голодный
Nìtìkawng - злобно
Kehusawnu - беззащитные
‘it tei – маленькая площадка
Tìkeftue - сложность
Vayza’ärìp - дотянуться
Klltokx - рельеф
Mìäo tswayon – падать вниз
Mì’efu – на ощупь
Nì’awkrr - иногда
Iveh k’nivi s’di tsngalä – лямки рюкзака
Kesngä’i - конец
Tìsun - шанс
Nìkeomum - неизвестный
Kewin äo seri – медленно спускать
Mì’im za’ärìp – тянуть назад
Äorikx – сползать вниз
Leìlä ‘itkrr – следующий миг
Palutskxe - зубы
Lekerusey tìniä – метвая хватка
Kayom ska’a - перекусывать
Tìniä - хватка
Palu - рот
Kämìn - уворачиваться
Tìspxin - боль
Tireatìspxin - тоска
Stumsutx - прищуренный
‘imol’ok - вспомнил
Tìyom - еда
‘imrikx - отступать
Kespe’e - свобода
‘imkrr - потом
Kayolìm - перевязать
Tìsi - дело
Sngä’itrr - утро
Leäotswerayon - низколетящий
Taronyom - добыча
Lenìwotx - общий
Tokxpay - кровь
‘imtìran - возвращаться
Lima – рука (заимствовано из гавайского языка, на таитянском – Rima)
Po’ohivi – Плечо (заимствовано из гавайского языка)

[Bolo]

Шрифт - ошибки исправил.
Информация - на данный момент это произведение считается самым большим текстом на языке на'ви в мире. И стало каноническим учебным пособием по изучению языка

[Seze]

Чем же отличается тот Нави, который мы учим от древненавийского?